किन मनाईन्छ चैते दशैं ?

धनगढी,चैते दशैं सामान्यतया विक्रम संवत्को अन्तिम महिना चैत्रमा पर्छ। यसलाई चैते दशैं वा सानो दशैं भनेर चिनिन्छ। ठूलो दशैं शरद ऋतुमा पर्छ।
यो नेपाली क्यालेन्डर वर्षको लगभग अन्तिम चाड हो। यो पर्वपछि केही दिनमै नयाँ वर्ष आउँदैछ । यो पर्व दुई दिन मनाइन्छ। पहिलो दिन राम नवमी (भगवान रामचन्द्रको जन्म दिन) र दोस्रो दिन दशमी हो। नेपाल र भारतका केही भूभागमा चैते दशैं मनाईन्छ।चैते दशैलाई चैत्र नवरात्रि भनिन्छ।सार्वजनिक रुपमा २ दिन मनाइने यस पर्वको विजयादशमीको १० दिनजस्तै महत्व रहेको छ ।चैते दशैं खराबमाथि राम्रोको विजयको पर्व हो ।
रामनवमी हिन्दू चन्द्र पात्रो अनुसार चैत्र शुक्ल नवमीमा पर्छ। रामनवमी र चैते दशैंलाई एकसाथ सानो दशैं पनि भनिन्छ।

चैते दशैं कसरी मनाउने ?
मानिसहरू रामनवमीको दिन व्रत बस्छन् र भगवान रामको मन्दिरको दर्शन गर्छन्। चैते दशैंमा देवी दुर्गाको पूजा गरिन्छ र केही मन्दिरहरूमा विशेष गरी दुर्गा भवानीको मन्दिरमा पशुबलि दिइन्छ।
मानिसहरूले यो पर्वमा राम्रो खाना खान्छन् र आफन्त र प्रियजनलाई भोजमा निम्तो दिन्छन्।

चैते दशैं मनाउनु पछाडिको कथा,

रामनवमी भगवान रामचन्द्रको जन्मदिन हो र चैते दशैं त्यो दिन हो जुन दिन भगवान राम आफ्नी पत्नी सीता, भाइ लक्ष्मण, हनुमान र आफ्ना सेनाका साथ १४ वर्षको वनवासपछि अयोध्या फर्केका थिए। आयुधका जनताले यो दिनलाई पर्वको रुपमा मनाउने चलनले यो पर्व सुरु भएको हो ।हिन्दू धर्ममा भगवान रामलाई भगवान विष्णुको अवतार मानिन्छ। उहाँ मर्यादा पुरुषोत्तम राम भनेर चिनिनुहुन्छ। उहाँ कर्तव्यनिष्ठ र आज्ञाकारी हुनुहुन्थ्यो। उहाँ एक महान राजा, असल पति र एक महान छोरा हुनुहुन्थ्यो।मानिस कस्तो हुनुपर्छ भन्ने उदाहरण उहाँले देखाउनु भयो ।

बाबुको वाचा पूरा गर्न मात्रै देशबाट १४ वर्षको निर्वासन स्वीकार गरेर उनले छोराको उदाहरण बसाएका हुन् । उनले हेरचाह गर्ने र मायालु राजाको उदाहरण बसाले, जसले आफ्ना देशवासीहरूलाई सन्तुष्ट पार्न आफ्नी पत्नीलाई फेरि जंगलमा पठाउनु भयो। उहाँ एक मायालु पति हुनुहुन्थ्यो जो सधैं आफ्नी पत्नी सीताप्रति वफादार हुनुहुन्थ्यो। सबैभन्दा ठूलो यज्ञ अश्वमेघ यज्ञका लागि पनि उनले कसैसँग विवाह गरेनन् । यज्ञ गर्न उनले सीताको सुनको मुर्ति आफूसँगै राखे ।(यो यज्ञ गर्ने पुरुषसँगै पत्नी पनि उपस्थित हुनुपर्छ) राम चन्द्र पुरुषको उदाहरण हुन्। रामायण महाकाव्य जिउने तरिका हो।रावण लंकाका राजा थिए। उहाँ आफ्नो उमेरमा बस्ने सबैभन्दा प्रतिभाशाली व्यक्तिहरू मध्ये एक हुनुहुन्थ्यो। उनी इन्जिनियर र वैज्ञानिक थिए । उनी करिब ५००० वर्ष पहिले विमान फ्राइ गर्ने र बायो डिजेल प्रयोग गर्ने पहिलो व्यक्ति थिए। उसको दश टाउको थियो र उसको सबै दस टाउकोले समान रूपमा सोच्न सक्ने थियो।दश टाउकोले बुझाउँछ, उहाँको प्रतिभा, उहाँ पृथ्वीमा ती दिनहरू बाँच्ने जो कोही भन्दा दश गुणा प्रतिभाशाली हुनुहुन्थ्यो। उनी उड्ने यन्त्र बनाउनको लागि पर्याप्त प्रतिभाशाली मानिन्छन्। रावणले बनाएको विमानलाई पुष्पक विमान भनिन्छ । उहाँ धेरै मेहनती र प्रतिभाशाली हुनुहुन्थ्यो तर उहाँ धेरै अहंकारी हुनुहुन्थ्यो। उनले सन्त र ईश्वर मान्ने मानिसहरूलाई पूजा गर्न अनुमति दिएनन् र आफूलाई भगवान मान्न थाले।उनले सीताको सौन्दर्य देखेर निकै प्रभावित भएर उनलाई वनबाट अपहरण गरी पुस्पक विमानमा लंका लगे । रामले लामो युद्धपछि सीतालाई मुक्त गरे । रावणका भाइ बिभिषणको सुरक्षित हातमा राज्य सुम्पियो।
रावणमाथि भगवान रामको विजयलाई प्रतीकात्मक रूपमा मानवको दश इन्द्रियमाथिको विजय मानिन्छ, पाँच ज्ञानको र पाँचवटा हामी मनुष्यको कर्ममा। रामचन्द्रले रावण मार्नुअघि ९ दिनसम्म दुर्गा भवानीको पूजा गरेका थिए । त्यसैले यी ९ दिनलाई पूजा गर्ने दिन र दशौँ दिनलाई प्रसाद ग्रहण गर्ने विजय दिन मानिन्छ ।