भाटभटेनीमा स्याउ चोर्ने समातिएको हेरेर हाँस्दै घरैमा बसेको छ, ‘आगजनी गर्ने र मान्छे मार्ने अपराधी’

काठमाडौँ : गत चैत्र १५ को तीनकुने घटना एकपल्ट फेरि सम्झिनुहोस् त, भीडले एकैछिनमा कतिसम्म गर्न सक्छ भन्ने पछिल्लो उदाहरण त्यहि बन्छ । शान्त रहेको तीनकुने एकैछिनमा यसरी अशान्त बन्यो कि गोली चले, गोली लागेर मानिसहरू घाइते भए, एकजनाको मृत्यु भयो । घरहरू जले, घरसँगै जलेर एक जना पत्रकारको विभत्स मृत्यु भयो । 

भीड अशान्त हुनुको कारण के थियो भन्ने कुराले भीडबाट भएको घटनाहरू क्षम्य हुँदैनन् । प्रहरीको हतियार लुटेको फोटो खिच्ने पत्रकारमाथि यसरी भीड खनियो कि उनी बाँचे तर खुट्टा भाँचिएको अवस्थामा अहिले पनि उपचाररत छन् । मारिनेहरूका घरमा व्यथा उस्तै छ तर तिनका अपराधीहरूको राजनीतिकरण र बहानाबाजी झन् बढेको छ । 

तीनकुनेमा उग्र भएको भीडले गएर भाटभटेनीमा लुटपाट र तोडफोड गर्यो । तीनकुनेके भीडले गएर जडिबुटीमा सञ्चोको उद्योगमा आगजनी गर्यो र ५० करोड भन्दा माथिको क्षति भयो । सामान्य रूघाखोकी होस् कि जिउ दुख्दा होस्, हरेक नेपालीले साथ खोज्ने सञ्चोको उत्पादन बन्द भयो । 

अब आजको दिनमा प्राप्त समाचारहरू हेर्नुहोस्, ति अपराधीहरू भन्दा बढि चर्चा तिनको छ जसले भाटभटेनीबाट १०० रूपैयाँको स्याउ चोरे । स्याउ चोर्नेलाई छोड्नु पर्थ्यो भनिएको होइन तर मुख्य आरोपी नै तिनै हुन् भन्ने जस्तो गरेर त्यसमा नै रूमल्लिदा वास्तविक र झन् ठुला अपराधीहरूबारेमा ध्यान टुटेको छ । स्याउ चोर्नेको अनुहार हेरेर हाँस्दै घरैमा बसेको छ आगजनी गर्ने र मान्छे मार्ने अपराधी । त्यसलाई चाँडो भन्दा चाँडो कारबाहीमा ल्याउनु पर्ने हो नि । तर त्यतातिर भन्दा घटनालाई राजनीतिक बनाउन र अहिलेसम्म गरेका काम नै सबै भन्दा सहि हो भन्ने देखाउने प्रपञ्चमा छ सरकार ।

नेपालको समाजमा एउटा यस्तो प्रश्न बारम्बार उठ्छ, जसले हाम्रो कानुनी व्यवस्था र न्याय प्रणालीमाथि गम्भीर शंका उत्पन्न गर्छ । भाटभटेनीमा १०० रूपैयाँको स्याउ चोर्नेलाई तुरुन्त समातेर कानुनी कारबाहीको कठघरामा उभ्याइन्छ, तर तीनकुनेमा घर जलाउने, मान्छे मार्ने र जडिबुटीको सञ्चोमा आगजनी गरेर करोडौँको क्षति पुर्‍याउने अपराधीहरू अझै स्वतन्त्र घुमिरहेका छन् । यो अवस्थाले एउटा आममानिसको मनमा स्वाभाविक प्रश्न उठ्छ, नेपाल सरकारले साना अपराधमा यति छिटो कारबाही गर्छ भने ठूला अपराधीहरूलाई किन पक्राउ गर्न ढिलाइ गर्छ ? यो प्रश्नले हाम्रो समाजको कानुनी व्यवस्थाको कमजोरी र सरकारको प्राथमिकतामाथि गम्भीर प्रश्न उठाउँछ ।

एउटा आममानिसले सोच्छ, यदि सरकारले १०० रूपैयाँको स्याउ चोर्नेलाई समात्न सक्छ भने करोडौँको क्षति गर्ने अपराधीहरूलाई किन समात्न सक्दैन ? के सरकार ठूला अपराधीहरूसँग डराउँछ ? के तिनीहरूलाई कुनै राजनीतिक संरक्षण प्राप्त छ ? वा कानुनी प्रक्रिया नै यस्तो जटिल छ कि ठूला अपराधीहरू सधैँ कानुनको पहुँचभन्दा बाहिर रहन्छन् ? यी प्रश्नहरूले हाम्रो समाजको यथार्थ चित्रण गर्छन् ।

ठूला अपराधीहरूलाई पक्राउ नगर्नुको पछाडि विभिन्न कारणहरू हुन सक्छन् । पहिलो, नेपालमा राजनीतिक संरक्षणको लामो इतिहास छ । राजनीतिक दलहरूले अपराधीहरूलाई संरक्षण दिएको आरोप बारम्बार लाग्दै आएको छ । यदि तीनकुनेका अपराधीहरूलाई कुनै शक्तिशाली व्यक्ति वा दलको समर्थन छ भने प्रहरीले उनीहरूलाई पक्राउ गर्न हिचकिचाउनु स्वाभाविक हुन्छ । दोस्रो, कानुनी प्रक्रिया आफैँमा जटिल र ढिलो छ । ठूला अपराधका घटनाहरूमा प्रमाण जुटाउन, मुद्दा दर्ता गर्न र कारबाही अगाडि बढाउन समय लाग्छ, जसले अपराधीहरूलाई भाग्ने वा लुक्ने मौका दिन्छ । तेस्रो, प्रहरी प्रशासनमा भ्रष्टाचारको गहिरो जरा गाडिएको छ । यदि अपराधीहरूले प्रहरीलाई प्रभावित गर्न सक्छन् भने उनीहरू सजिलै कानुनको फन्दाबाट उम्कन सक्छन् ।

यी कारणहरूले सरकारको कमजोरी र असक्षमतालाई प्रष्ट पार्छ । एउटा सानो चोरलाई समात्न सरकारले तत्परता देखाउँछ, तर ठूला अपराधीहरूलाई पक्राउ गर्न किन यति ढिलाइ हुन्छ ? यो प्रश्न हरेक नेपालीको मनमा उठ्नु स्वाभाविक हो ।

ठूला अपराधीहरूलाई पक्राउ गरेर कानुनी कारबाही नगरेसम्म जनताको सरकारमाथिको भरोसा कायम रहँदैन । यदि सरकारलाई आममानिसको भरोसा र विश्वासको मुल्य र महत्व छ भने सरकार सहि बाटोमा छैन । सरकारले अपराधीहरूलाई राजनीतिक संरक्षण दिने प्रवृत्तिलाई पूर्ण रूपमा बन्द गर्नुपर्छ । यसका लागि कडा कानुन बनाउनुका साथै त्यसको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । ठूला अपराधका मुद्दाहरूमा प्रमाण संकलन र कारबाही प्रक्रियालाई तीव्र बनाउनुपर्छ । जटिल कानुनी प्रक्रियाले अपराधीहरूलाई फाइदा पुग्छ, त्यसैले यो सुधार जरुरी छ । प्रहरीलाई स्वतन्त्र रूपमा काम गर्ने वातावरण दिनुपर्छ । भ्रष्टाचारलाई निर्मूल गर्न कडा निगरानी र पारदर्शिता आवश्यक छ । जनतालाई पनि अपराधविरुद्ध आवाज उठाउन प्रोत्साहित गर्नुपर्छ । जब जनता एकजुट भएर सरकारलाई दबाब दिन्छन्, तब सरकार कारबाही गर्न बाध्य हुन्छ ।

यी कदमहरूले ठूला अपराधीहरूलाई कानुनको दायरामा ल्याउन मद्दत गर्नेछ । सरकारले यस्ता सुधारहरू नगरेसम्म साना चोरहरू मात्र समातिनेछन्, तर ठूला अपराधीहरूले समाजमा आतंक मच्चाइरहनेछन् ।